สัตว์ในเชิงสัญลักษณ์ ตามความเชื่อ ตามตำนาน ตามเรื่องเล่า ความลี้ลับต่าง ๆ ถือเป็นเรื่องปกติในพื้นฐาน ของสังคมประเทศญี่ปุ่น แม้กระทั่งประเทศไทยเอง ก็มีการนับถือสัตว์โลกตั้งแต่โบร่ำโบราณ โดยบล็อกนี้จะพามาชมหน้าตา ของสิ่งมีชีวิตที่ได้รับการเคารพ จนกลายมาเป็นสัตว์ตัวแทนเรื่องต่าง ๆ ในวัฒนธรรมประเทศญี่ปุ่น
เคยสงสัยกันหรือไม่ว่า ทำไมต่างชาติ ต่างแดน หรือแม้กระทั่งในประเทศไทย ถึงเคารพนับถือสิ่งมีชีวิตอย่างสัตว์ ซึ่งพวกนี้มันเกิดมาจากความเชื่อ ที่มาพร้อมเหตุผลหลายประการ ไม่ว่าจะเป็น การบูชาเพราะกลัวความตาย การบูชา สัตว์ในเชิงสัญลักษณ์ เพื่อส่งเสริมธุรกิจ การบูชาเพื่อให้ชีวิตดีขึ้น การบูชาเพื่อความยิ่งใหญ่ เป็นต้น โดยสิ่งมีชีวิตที่คนเลือกบูชา
สามารถแบ่งออกมาเป็นกลุ่ม ๆ ได้แก่ สัตว์เลี้ยง สัตว์ป่าที่ไม่สามารถเลี้ยงได้ และสัตว์ที่เกี่ยวกับการรบ การสงคราม อาทิเช่น การนำแมวสีนำโชค มาทำเป็นเครื่องรางประจำ Japan เพื่อคอยกวักเรื่องดี ๆ เข้าบ้าน หรือคอยกวักลูกค้า เงินทองเข้าร้าน เป็นต้น อย่างไรก็ตาม บล็อกนี้จะยกสิ่งมีชีวิตมานำเสนอ 2 รายชื่อ ซึ่ง 2 รายชื่อนี้เป็นสัตว์ที่ Japan เลือกให้มีความหมาย ในเชิงสัญลักษณ์ของญี่ปุ่น
ว่ากันว่า “ แมว ” ( Cat ) คนญี่ปุ่นได้แบ่งความหมายออกมา ในเชิงของวัฒนธรรมอย่างชัดเจนถึง 2 อย่าง โดยอย่างแรกก็คือ “ สิ่งนำโชค ” และอีกอย่างก็คือ “ ลางร้าย ” ซึ่งสิ่งนำโชคที่ว่านี้ ได้แก่ “ แมวกวัก ” หรือ “ มาเนกิเนะโกะ ” ( Maneki Neko )
รูปปั้นแมวน่ารัก ๆ ที่เวลาเดินทางไปเที่ยว Japan ไม่ว่าจะไปสถานที่ใด ก็มักจะเห็นรูปปั้นนี้ตามร้านค้า ร้านอาหาร ซึ่งน้องมีลักษณะท่าทางเหมือนเป็นการเชิญชวน จากการที่ยกอุ้งเท้าระนาบกับส่วนหัว และจะมีหูสีแดงที่ตั้งแหลม โดยสิ่งนี้คนญี่ปุ่นยกให้เป็นเครื่องราง หรือสัญลักษณ์แห่งความโชคดี ความร่ำรวย มีโชคลาภก้อนโต
ส่วนลางร้ายที่ Japanese People ยกให้เป็นตัวแทนของเครื่องหมายเรื่องแย่ ๆ ได้แก่ “ แมวดำ ” หากแมวดำปรากฏตัวที่บ้านหลังไหน พวกเขาเชื่อว่ามันมาบอกภัยอันตรายที่จะเกิดขึ้น และคนในครอบครัวอาจมีปัญหาสุขภาพ เป็นต้น [1]
ว่ากันว่า “ ผีเสื้อ ” ( Butterfly ) มีชีวิตอยู่บนโลกมาแล้วกว่า 56 ล้านปี โดยมีสายพันธุ์ทั้งหมด 7,000 ชนิด ซึ่งในประเทศไทยพบสายพันธุ์ประมาณ 900 ชนิด พวกมันมีวงจรชีวิต 1 เดือน ขึ้นอยู่กับแต่ละชนิด แต่ละสายพันธุ์ โดยสามารถแบ่งออกเป็น 4 ระยะ ได้แก่ ระยะแรกของการเป็นไข่ ระยะที่สองของการเป็นตัวหนอน ระยะที่สามของการเป็นตัวดักแด้ และระยะที่สี่ของการเป็นผีเสื้อตัวเต็มวัย
หากพูดตามพื้นฐานแล้ว Japanese People มักมองผีเสื้อว่าเป็น “ สัญลักษณ์แห่งความงามในธรรมชาติ ” โดยพวกมันมีสีบนลำตัวที่หลากหลาย ขนาดก็แตกต่างกันออกไป จึงทำให้แต่ละตัวมีความหมายที่แตกต่างกัน อีกทั้งในสังคมของญี่ปุ่น ยังพิจารณาว่าผีเสื้อเป็น ตัวแทนดวงวิญญาณของมนุษย์อีกด้วย [2]
สิ่งมีชีวิตที่สุดแสนจะน่ารัก อย่าง “ แมว ” มีความสัมพันธ์ มีความผูกพันร่วมกับมนุษย์มาช้านาน เนื่องจากพวกมันเป็น สัตว์ในเชิงสัญลักษณ์ ที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับเรื่องของวิถีชีวิต วัฒนธรรม และความเชื่อต่าง ๆ ไม่ว่าจะในแง่ดี และแง่ร้าย โดยญี่ปุ่นเองอย่างที่ทราบกันว่า มีความผูกพันกับแมวมานาน
จากที่แต่ก่อนเป็นตำนาน จนปัจจุบันกลายเป็นเครื่องรางเรียกทรัพย์ ซึ่งพวกเขาให้ความสำคัญ ให้ความเคารพนับถือกับแมวอย่างมาก อีกทั้งประเทศอียิปต์เอง ก็มีความผูกพันกับแมวเช่นกัน ไม่ว่าจะในฐานะของการเป็นสัตว์เลี้ยง และสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ที่จะต้องบูชา ซึ่งพวกเขาเชื่อกันว่า แมวเป็นตัวแทนของเทพีบาสเต็ต ( Bastet ) เทพแห่งความรัก ความอุดมสมบูรณ์
อย่างไรก็ตาม นอกจากประเทศญี่ปุ่น และประเทศอียิปต์ที่มีความเชื่อเกี่ยวกับแมวแล้ว ประเทศไทยเองก็มีความเชื่อเกี่ยวกับสัตว์เช่นกัน ซึ่งคนไทยเชื่อกันว่า ถ้า 4 สัตว์บอกลางสังหรณ์ มาปรากฏตัว หรือส่งเสียงร้องทักก่อนออกจากบ้าน จะถือว่าวันนั้นจะเป็นวันที่แย่ และไม่ควรออกจากบ้าน
สัตว์โลกอย่างแมวนั้น ถือว่าเป็นสัตว์ที่ผูกพันกับมนุษย์มานาน ด้วยบรรพบุรุษที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่ยุคอียิปต์โบราณ ยุคโรมันโบราณ ยุคกลางในยุโรป จนเข้าสู่อารยธรรมของชาติต่าง ๆ ซึ่งมีทั้งตำนาน เรื่องเล่า ความเชื่อ แม้กระทั่งประเทศญี่ปุ่น หรือประเทศไทยเอง
ต่างก็มีความผูกพัน มีความสัมพันธ์ร่วมกันมานาน จึงทำให้ทุกวันนี้พวกมันกลายเป็น สัตว์เลี้ยงแสนรู้ ของแทบจะทุกบ้าน แต่คนญี่ปุ่นจะไม่เลือกเลี้ยงแมวสีดำ ส่วนคนไทยจะไม่เลือกเลี้ยงแมวหางด่าง แมวที่ตกลูกตาย แมวที่กินลูกตัวเอง หรือแมวที่ชอบร้องเสียงเล็ก เพราะเชื่อว่าเป็นแมวอัปมงคล [3]
ตัวเงินตัวทอง : ตามหลักความเชื่อแล้ว พวกมันมีชื่อว่าตัวเงินตัวทอง หากพบว่าเห็นมันเข้าบ้าน ห้ามไล่ออกบ้านเด็ดขาด จะต้องปล่อยให้มันเดินออกไปเอง เพราะตัวเงินตัวทองเป็น สัตว์ในเชิงสัญลักษณ์ ที่ช่วยสื่อถึงการเรียกทรัพย์ เรียกเงินเรียกทองเข้าบ้าน
คางคก : หากคางคกเข้าบ้าน หรือกระโดดขึ้นบันไดภายในบริเวณบ้าน จะช่วยให้เจ้าของบ้านมีเงินทอง แต่ถ้าทำธุรกิจเกี่ยวกับการค้า คางคกจะช่วยให้กิจการรุ่งเรือง
ตะขาบ : เมื่อตะขาบเข้าบ้าน คนไทยเชื่อว่าจะได้เลื่อนตำแหน่ง เป็นต้น
สัตว์โลกหลากหลายชนิดต่างถูกมนุษย์นำมาบูชา เพื่อยกย่องสรรเสริญ โดยเฉพาะแมว, ผีเสื้อ, เต่า, วัว, กบ เป็นต้น อย่างญี่ปุ่นเองก็ได้ทำเครื่องรางเรียกทรัพย์เป็นแมวกวัก ส่วนของไทยเองต่างก็ยกระดับให้แมวเป็นสัตว์เลี้ยง ส่วนอียิปต์ต่างก็คิดว่าแมวเป็นตัวแทนของเทพ Bastet เห็นได้ชัดเจนเลยว่า หลาย ๆ ชาติต่างให้ความสำคัญกับแมว และกับสัตว์โลกทุกชนิด
