หนุมาน เป็นตัวละครสำคัญ ในวรรณคดีไทย ที่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะในเรื่อง รามเกียรติ์ ซึ่งเป็นวรรณคดี ที่มีรากฐานมาจาก รามายณะของอินเดีย หนุมานถูกยกย่องว่า เป็นนักรบผู้กล้าหาญ ที่มีความสามารถพิเศษหลายอย่าง เช่น ความเป็นอมตะ การแปลงกาย และพละกำลังอันมหาศาล ซึ่งทำให้เขา เป็นที่เคารพนับถือ ของทั้งคนและเทพเจ้าในตำนาน
หนุมาน เป็นบุตรของ พระพาย หรือเทพเจ้าแห่งลม และ นางสวาหะ ซึ่งเป็นอัปสรในสวรรค์ การเกิดของหนุมานมีที่มาจาก พระอิศวร หรือพระศิวะ ซึ่งเป็นหนึ่งในเทพเจ้า ผู้ทรงอำนาจของศาสนาฮินดู ตามตำนานเทพเจ้า พระอิศวรมอบให้พระพาย นำเทพอาวุธทั้ง 3 อย่าง ได้แก่ คฑา ตรีเพชร จักรแก้ว และกำลังในกายของตน ทิ้งเข้าในปากนางสวาหะ จนนางตั้งครรภ์ [1]
ทำให้เขามีคุณสมบัติพิเศษ ที่โดดเด่น รวมถึงความเป็นอมตะ และพละกำลัง ที่เหนือกว่ามนุษย์ทั่วไป เป็นหนึ่งในสัตว์ในวรรณคดีไทย ที่อาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์ เช่นเดียวกัน กินรี พญาครุฑ พระโคนนทิ และ ช้างเอราวัณ
หนุมานมีรูปร่างเป็นลิงเผือก ซึ่งลิงเผือกเป็นสัญลักษณ์ ของความบริสุทธิ์ และความแข็งแกร่ง ในวรรณคดีไทย มักกล่าวถึงหนุมานว่า เป็นลิงเผือกที่มีความงดงาม สวมเครื่องประดับที่วิจิตรบรรจง ตามตำนานเขามีขนสีขาว ตาสีแดง มีหางยาวเป็นพิเศษ และร่างกายมีขนาดใหญ่กว่าลิงทั่วไป เป็นนักรบผู้กล้าหาญ ไม่เกรงกลัวต่อศัตรูหรืออุปสรรคใด ๆ เขาเต็มใจทำภารกิจที่ยาก และเสี่ยงชีวิตเพื่อปกป้อง และช่วยเหลือพระราม
หนุมานมีบทบาทสำคัญ ในวรรณคดีเรื่อง รามเกียรติ์ ในเรื่องหนุมานเป็นผู้นำกองทัพลิง ผู้จงรักภักดีต่อพระราม และมีหน้าที่ช่วยพระราม ทำสงครามกับทศกัณฐ์ ราชาแห่งกรุงลงกา หนึ่งในภารกิจที่สำคัญ ที่สุดของหนุมานคือ การลอบเข้าไปสอดแนมในกรุงลงกา เพื่อค้นหาที่ซ่อนของพระนางสีดา และช่วยนางสีดาออกมา
ในสงครามระหว่างพระราม กับทศกัณฐ์ หนุมานทำหน้าที่เป็นแม่ทัพ ของกองทัพลิง หนุมานได้ใช้พละกำลัง และความฉลาดของเขา ในการต่อสู้กับกองทัพยักษ์ ของทศกัณฐ์ เขามักจะเป็นผู้นำ ในแผนการโจมตีต่าง ๆ รวมถึงการหาวิธีในการจัดการ กับเหล่าศัตรูที่มีพลังอำนาจเช่นเดียวกัน
หนุมานมีบทบาทสำคัญ ในการต่อสู้กับ อินทรชิต ซึ่งในเรื่องเป็นโอรสของทศกัณฐ์ และนักรบที่เก่งกาจมาก หนุมานและกองทัพลิง ต้องต่อสู้กับกลยุทธ์ ที่ซับซ้อนของอินทรชิต แต่ด้วยความเฉลียวฉลาด ของหนุมาน ทำให้เขาสามารถเอาชนะอินทรชิต และทำให้กองทัพยักษ์อ่อนแอลง
ที่มา: “เรื่องย่อรามเกียรติ์” [2]
หนุมาน เป็นที่รู้จักกันดี ในเรื่องของพละกำลังที่ไม่ธรรมดา เขาสามารถยกภูเขาได้อย่างง่ายดาย รวมถึงการต่อสู้กับทหาร และปีศาจร้าย ได้อย่างไม่หวั่นเกรง นอกจากนี้ เขายังมีความกล้าหาญอย่างแท้จริง โดยไม่เคยกลัว หรือถอยหนีจากศัตรู หนุมานสามารถแปลงร่างเป็นอะไรก็ได้ ตามที่เขาต้องการ ตั้งแต่ขยายร่าง จนมีขนาดใหญ่เท่าภูเขา ไปจนถึงย่อส่วนให้เล็ก เท่ากับแมลง เพื่อใช้ในการทำภารกิจสำคัญต่าง ๆ เช่น การลอบสอดแนม และโจมตีศัตรู
การบุกเข้ากรุงลงกา
หนึ่งในภารกิจสำคัญ ของหนุมานคือ การบุกเข้ากรุงลงกา เพื่อช่วยเหลือพระนางสีดา ซึ่งถูกทศกัณฐ์ลักพาตัวไป หนุมานใช้ความสามารถ ในการแปลงกาย และพละกำลังของเขา เพื่อสู้รบกับกองทัพปีศาจ ของทศกัณฐ์ เขาไม่เพียงแต่เอาชนะศัตรูได้เท่านั้น แต่ยังสามารถนำข้อมูล กลับมาให้พระราม เพื่อวางแผนการรบ ได้อย่างแม่นยำ
การช่วยเหลือพระราม และพระลักษมณ์
หนุมานยังมีบทบาท ในการช่วยชีวิตพระราม และพระลักษมณ์ ในช่วงที่ทั้งสอง ได้รับบาดเจ็บสาหัสจากการรบ หนุมานได้ทำการยกภูเขา เพื่อไปนำสมุนไพร มารักษาทั้งคู่ให้ฟื้นคืนสติ และกลับมาต่อสู้ กับทศกัณฐ์อีกครั้ง
การบูชาหนุมาน : หนุมานถือว่าเป็นสัญลักษณ์ ของความกล้าหาญ และความจงรักภักดี ในวัฒนธรรมไทย หนุมานถูกยกย่องให้เป็นเทพเจ้า ที่มีอำนาจในการคุ้มครอง จากอันตราย และช่วยเสริมพลังให้แก่ผู้บูชา โดยเฉพาะนักรบ และผู้ที่ต้องการความกล้า ในการเผชิญกับอุปสรรค
หนุมานในศิลปะ และการแสดง : หนุมานเป็นตัวละครสำคัญ ในศิลปะไทยหลายแขนง เช่น ละครโขน ซึ่งเป็นการแสดง ที่ถ่ายทอดเรื่องราว จากรามเกียรติ์ หนุมานในโขนมักจะสวมเครื่องแต่งกาย ที่สวยงาม และมีการแสดงท่าทาง ที่เต็มไปด้วยความแข็งแกร่ง และพละกำลัง [3]
สรุป หนุมาน หนึ่งในตัวละครสำคัญ ในวรรณคดีไทย ที่สำคัญในเรื่องรามเกียรติ์ ที่เล่าถึงความเป็นนักรบผู้กล้าหาญ ฉลาด และมีพลังอำนาจเหนือธรรมชาติ ในการช่วยเหลือพระราม ในการต่อสู้กับอุปสรรคต่าง ๆ หนุมานจัดเป็นสัญลักษณ์ ของความกล้าหาญ และความจงรักภักดี ในวัฒนธรรมไทย จนไปถึงเป็นสัญลักษณ์ของความงาม ในศิลปะไทย ที่ยังสืบทอดกันต่อมา จนถึงปัจจุบัน