สัตว์ประจำปีเกิด หรือที่เรารู้จักกันในชื่อ “12 นักษัตร” เป็นหนึ่งในระบบปฏิทิน ที่ใช้สัตว์ 12 ชนิด แทนแต่ละปีในรอบ 12 ปี โดยสัตว์แต่ละตัว ถูกเชื่อมโยงกับความเชื่อ บุคลิกภาพ และเรื่องราว ที่สะท้อนถึงวิถีชีวิต และความคิดในอดีตของมนุษย์ ในบทความนี้ จะพาสำรวจรายละเอียด เกี่ยวกับสัตว์ 12 นักษัตร ตำนานที่เกี่ยวข้อง ความเชื่อ และบทบาทในชีวิตประจำวัน
สัตว์ประจำปีเกิด ทั้ง 12 ชนิด ได้แก่ หนู วัว เสือ กระต่าย มังกร งู ม้า แพะ ลิง ไก่ สุนัข และหมู ซึ่งเรียงตามลำดับ [1] เฉพาะที่เกี่ยวข้อง กับตำนานและความเชื่อโบราณ โดยแต่ละตัว มีความหมาย และคุณลักษณะที่แตกต่างกัน เช่น
ตำนานมีอยู่ว่า พระโพธิสัตว์ หรือเทพเจ้า ได้เชิญสัตว์ทั้งหลาย มาว่ายน้ำแข่งกัน เพื่อเลือกสัตว์ 12 ชนิด มาประจำปีนักษัตร หนูฉลาดมีไหวพริบ เลยขออาศัยขี่หลังวัวข้ามน้ำ แล้วตนก็กระโจนนำหน้าวัว เมื่อใกล้ถึงฝั่ง จึงได้เป็นสัตว์ตัวแรกใน 12 นักษัตร วัวจึงได้เป็นอันดับที่ 2 ตามมาด้วยเสือ ที่ว่ายน้ำมาอันดับที่3
ต่อมาเป็นกระต่าย ที่ใช้ความปราดเปรียว กระโดดข้ามหินก้อน ข้ามมาได้เป็นอันดับที่ 4 มังกรตามหลังกระต่าย มาอันดับที่ 5 เทพเจ้าถามทำไมถึงมาช้า ทั้งที่บินได้ มังกรตอบว่าตนได้แวะช่วยเหลือ คนอื่นๆระหว่างทาง เลยมาช้า ถัดมาเป็นงู อันดับที่ 6 และม้าอันดับที่ 7 ตามมาด้วยสัตว์อีก 3 ชนิด นั้นก็คือ แพะ ลิง และไก่ ที่ลอยแพมาด้วยกัน
อันดับรองสุดท้าย เป็นสุนัข ที่ช้าเพราะมัวแวะเล่นน้ำระหว่างทาง สุดท้ายคือหมู ที่แวะนอนข้างทาง เพราะกินมากไป เลยมาเป็นอันดับสุดท้าย [2]
สัตว์ประจำปีเกิด ไม่ได้มีความหมาย เพียงแค่ในเชิงปฏิทิน หรือโหราศาสตร์ เพื่อทำนายลักษณะนิสัย โชคชะตา และการเลือกเส้นทางชีวิตเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงคุณลักษณะ เฉพาะของแต่ละคน
และยังสามารถนำไปปรับใช้ กับชีวิตประจำวัน เช่นของประดับบ้าน หรือของขวัญในโอกาสพิเศษ เช่น วันตรุษจีน หรือใช้เป็นวัตถุมงคล เครื่องรางหรือจี้ ที่มีรูปสัตว์ประจำปีเกิด เป็นสัญลักษณ์ แห่งความโชคดี และการปกป้อง โดยเฉพาะในวัฒนธรรมจีน และเอเชียตะวันออก
ที่มา: “รู้จัก 12 นักษัตรไทย-จีน ความหมายที่มา มีตำนานอย่างไร?” [3]
สัตว์ประจำปีเกิดสามารถนำมาใช้ ในด้านจิตวิทยา และการสร้างแรงบันดาลใจ เช่น
การทำความเข้าใจ บุคลิกภาพผ่านสัตว์ประจำปีเกิด ช่วยให้ผู้คนพัฒนาจุดแข็ง และลดจุดอ่อนของตัวเอง รวมถึงเสริมสร้างความสัมพันธ์ ที่ดีขึ้นในชีวิต
สรุป สัตว์ประจำปีเกิด ไม่ได้เป็นเพียงเครื่องหมายปีเกิด ในระบบปฏิทินโบราณเท่านั้น แต่ยังสะท้อนถึงความเชื่อ วิถีชีวิต และคุณค่าทางวัฒนธรรม ของผู้คนในแต่ละยุค การรู้จักสัตว์ประจำปีเกิด ช่วยให้เราเข้าใจตัวเองและผู้อื่น รวมถึงเชื่อมโยง กับความคิดสร้างสรรค์ และความเชื่อในวิถีชีวิต ที่ยังคงสืบทอดมา จนถึงปัจจุบัน