ตะขาบ เป็นหนึ่งในสัตว์ ที่ใครหลายคนต่างไม่อยากเจอ แม้จะเป็นสัตว์ขนาดเล็ก แต่มันมีความน่ากลัวที่หลายคนกังวล โดยเฉพาะเรื่องของพิษ และรูปร่างที่ดูแปลกตา ไม่เพียงแค่ในป่า หรือพื้นที่ธรรมชาติเท่านั้น ที่เรามีโอกาสพบตะขาบ แต่บางครั้งมันก็มาอยู่ในบ้าน ทำให้เกิดความตื่นตระหนกไม่น้อย มาดูกันว่าตะขาบมีลักษณะอย่างไร พิษของมันรุนแรงแค่ไหน และจะป้องกันหรือรับมืออย่างไร หากพบมันในบ้าน
ตะขาบ (centipede)ตะขาบเป็นสัตว์ ที่ไม่มีกระดูกสันหลัง จัดอยู่ในกลุ่มแมลงที่มีขาหลายคู่ โดยปกติตะขาบ จะมีขามากกว่า 15-177 คู่ ขึ้นอยู่กับชนิด และขนาดของมัน ลำตัวของตะขาบแบ่งเป็นปล้อง ๆ ทำให้มันสามารถเคลื่อนไหว ได้อย่างรวดเร็ว ตะขาบพบได้ทั้งในพื้นที่ป่า สวน พื้นที่ชื้น ๆ หรือแม้กระทั่งในบ้านของเรา สิ่งที่ทำให้ตะขาบเป็นสัตว์ที่คนกลัวมากที่สุด คือพิษของมัน ที่อาจทำให้เกิดอาการเจ็บปวดอย่างรุนแรง
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
ที่มา: “ตะขาบ” [1]
ตะขาบมีลำตัวยาวเรียว และแบ่งเป็นปล้อง ๆ ขนาดของตะขาบจะแตกต่างกันไป บางสายพันธุ์อาจยาวเพียงไม่กี่เซนติเมตร ขณะที่บางสายพันธุ์อาจยาวเกินกว่า 30 เซนติเมตร ส่วนสีของตะขาบ จะมีตั้งแต่สีแดง สีน้ำตาล ไปจนถึงสีดำ ตะขาบบางชนิดมีสีสันที่เด่นชัด เพื่อเป็นสัญญาณเตือนให้ศัตรูรู้ว่ามันมีพิษ
ตะขาบมีขาที่เรียงเป็นคู่ ๆ ตามลำตัว ทำให้มันเคลื่อนไหวได้เร็วมาก นี่คือหนึ่งในสาเหตุ ที่ทำให้คนจำนวนมากกลัวตะขาบ เพราะมันสามารถเข้าถึงตัวเรา ได้อย่างรวดเร็วเมื่อมันรู้สึกถูกคุกคาม
ตะขาบเป็นสัตว์ ที่มีการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ โดยตะขาบตัวผู้จะผลิต “ถุงน้ำเชื้อ” (spermatophore) ซึ่งเป็นถุงที่บรรจุสเปิร์ม จากนั้นตัวผู้จะวางถุงน้ำเชื้อนี้ไว้ บนพื้นหรือบนพื้นผิวที่เหมาะสม และตัวเมียจะเข้ามาหยิบถุงน้ำเชื้อนี้ และนำไปใส่ในอวัยวะสืบพันธุ์ของมัน เพื่อเริ่มกระบวนการปฏิสนธิ
เมื่อตัวเมียได้รับการปฏิสนธิแล้ว มันจะเริ่มวางไข่ ในที่ที่ปลอดภัยและชื้น ตะขาบบางชนิดจะวางไข่ในดิน หรือในใบไม้ที่ชื้น และทับถมกัน โดยจำนวนไข่ที่ตัวเมียวางนั้น อาจมากถึง 15-60 ฟอง ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ หลังจากนั้นตัวเมียจะเฝ้าระวัง และดูแลไข่จนกระทั่งไข่ฟัก ออกมาเป็นลูกตะขาบ
การเจริญเติบโตผ่านการลอกคราบ
การลอกคราบ เป็นกระบวนการที่สำคัญ ในวงจรชีวิตของตะขาบ เพราะตะขาบมีเปลือกแข็ง ที่ไม่สามารถขยายได้ เมื่อมันเติบโต ดังนั้นเมื่อตะขาบเจริญเติบโต มันจะต้องลอกคราบเพื่อ ให้สามารถขยายตัวได้ โดยในช่วงที่ยังเป็นตัวอ่อน ตะขาบจะลอกคราบหลายครั้ง เพื่อเพิ่มขนาดลำตัว และจำนวนขาของมัน
ตะขาบ เป็นสัตว์อีกหนึ่งชนิดที่มีพิษ พิษของตะขาบ เป็นเรื่องที่หลายคนต้องการรู้ และหวาดกลัว หากใครเคยโดนตะขาบกัด ก็คงรู้ถึงความเจ็บปวดที่มันสร้างให้ ตะขาบจะใช้เขี้ยวที่มีพิษ ในการกัดเหยื่อ และป้องกันตัวเอง พิษนั้นมีสารที่สามารถทำให้เกิดอาการปวด บวม แดง และในบางกรณี อาจทำให้เกิดอาการแพ้รุนแรง เช่น อาการช็อก หายใจลำบาก
ถึงแม้ว่าพิษของตะขาบ จะทำให้เจ็บปวด แต่ส่วนใหญ่แล้วพิษนั้น ไม่ทำให้เสียชีวิต พิษของมันจะส่งผลต่อเส้นประสาท และกล้ามเนื้อ ซึ่งทำให้เกิดอาการเจ็บปวดชั่วคราว ถ้าหากถูกกัดแล้วมีอาการรุนแรง ควรรีบไปพบแพทย์โดยด่วน โดยเฉพาะคนที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอ หรือแพ้ง่าย
ตะขาบมีพิษที่เกิดจากต่อมพิษ บริเวณขากรรไกรคู่หน้า ที่พัฒนาขึ้นเป็นเขี้ยวสำหรับกัดเหยื่อ และป้องกันตัว ซึ่งต่างจากแมลงที่มีเหล็กใน เช่น ต่อหัวเสือ หรือ ผึ้งหลวง ที่จะใช้วิธีต่อยเพื่อป้องกันตัว เมื่อตะขาบกัด เหยื่อจะได้รับพิษที่เป็นส่วนผสม ของสารเคมีหลายชนิด พิษเหล่านี้มีคุณสมบัติ ในการทำลายเนื้อเยื่อ และส่งผลต่อระบบประสาท [2]
อาการเมื่อถูกตะขาบกัด
การปฐมพยาบาลเบื้องต้น เมื่อถูกตะขาบกัด
ที่มา: “วิธีปฐมพยาบาลเมื่อสัตว์มีพิษกัดต่อย” [3]
ตะขาบชอบที่ชื้นและมืด ดังนั้นบ้านที่มีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม เช่น มีน้ำรั่วซึม หรือพื้นที่ที่มีความชื้นสูง อาจเป็นที่อยู่อาศัยของตะขาบ โดยเฉพาะในห้องน้ำ ห้องครัว หรือใต้ดินที่มีน้ำขัง
การป้องกันตะขาบในบ้าน
เมื่อเจอตะขาบในบ้านควรทำอย่างไร
สรุป ตะขาบ เป็นสัตว์ที่มีพิษ แต่ไม่ได้อันตรายถึงชีวิต สำหรับมนุษย์ทั่วไป หากเราเข้าใจลักษณะ และธรรมชาติของมัน เราก็สามารถหลีกเลี่ยงความเสี่ยง จากการถูกกัดได้ นอกจากนี้ การดูแลบ้านให้สะอาด และแห้งไม่อับชื้น ก็เป็นอีกหนึ่งวิธีที่ดีในการป้องกัน ไม่ให้ตะขาบมาอยู่ในพื้นที่ของเรา และหากเรารู้เกี่ยวกับการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ก็จะสามารถช่วยให้เรารับมือได้ทัน หากโดนตะขาบกัด